Większość ludzi już od wczesnej młodości bombardowana jest informacjami o tym, jak szkodliwe, jak zabójcze, jak groźne jest promieniowanie. Słyszymy nazwy: Hiroszima, Nagasaki, Three Miles Island i tę najgroźniejszą, budzącą lęk wśród większości ludzi: Czarnobyl. Lecz czy lęk przed promieniowaniem jest racjonalny? Czy rzeczywiście substancje radioaktywne są przyczyną śmierci tysięcy ludzi i niepowetowanych strat w śrpdowisku naturalnym? Wokół promieniowania i zagrożeń radiologicznych narosło tyle mitów, że czasami naprawdę trudno oddzielić prawdę od bajki. Ponieważ większość ludzkich lęków związanych z energią rozbicia atomu wynika nie z rzeczywistego zagrożenia, lecz zwykłej niewiedzy, postaramy się przybliżyć temat promieniowania jonizującego, zagrożeń z nim związanych i pozytywów, które ze sobą niesie wykorzystanie energii atomu.

Na początek powiedzmy sobie, czym w ogóle jest promieniowanie. Otóż promieniowanie to zazwyczaj nie są fale. W znacznej wiźkszości przypadków są to cząstki.
Wyróżniamy promieniowanie α (alfa), β (beta), γ (gamma), neutronowe i protonowe. Jedynie promieniowanie gamma jest falą. Pozostałe rodzaje to cząstki.

Cząstka alfa , zwana też helionem, lub jądrem helu (He²⁺- zapis już nie jest używany) jest najcięższą znaną cząstką promieniowania. Składa się z dwóch protonów (o masie 1u każdy) i dwóch neutronów (o masie 1,0005u). Waży więc 4 unity (atomowe jednostki masy o wartości 1,66×10²⁷kg). Nie posiada elektronów, więc jej ogólny ładunek wynosi +2. Cząstka alfa powstaje w wyniku rozpadu promieniotwórczego typu alfa, gdzie pierwiastek ,,wyrzuca'' ze swego jądra dwa protony połączone z dwoma neutronami. Powstaje nowy pierwiastek o liczbie atomowej mniejszej o dwa i masowej mniejszej o 4. Cząstka alfa ,,ulatuje w przestrzeń''. Przykładowy rozpad alfa: Rad Ra-226 przechodzi w Radon Rn-222.

²²⁶₈₈Ra ==> ²²²₈₆Rn + ⁴₂α

Rozpad beta to drugi rodzaj rozpadu prowadzącego do wytworzenia promieniowania. W tym wypadku z jądra atomu z dużą prędkością wylatuje elektron powstały z przemiany neutronu w proton. Jednak jest to stwierdzenie uproszczone. W rzeczywistości istnieją dwa rozpady β, zaś ich przebieg jest dość skomplikowany. Aby jednak nie mieszać, powiedzmy tylko, że w wypadku rozpadu β^- (który zachodzi, gdy liczba neutronów w jądrze większa jest od liczby protonów) powstaje elektron i pomijalne antyneutrino. W wypadku rozpadu β⁺ powstaje pozyton, czyli antyelektron (cząstka o właściwościach elektronu, lecz o ładunku dodatnim) i pomijalne neutrino.

Rozpad β^-

¹³⁷₅₅Cs ==> ¹³⁷₅₆Ba + ⁰_-1β + ν^-

Rozpad β⁺

¹¹₆C ==> ¹¹₅B + ⁰₁β + ν

Promieniowanie gamma nie jest strumieniem cząstek, lecz falą elektromagnetyczną. Towarzyszy najczęściej rozpadom beta, gdy atom po przemianie ma większą energię (jest wzbudzony). Pozbywa się wtedy nadmiaru energii poprzez wyemitowanie fali elektromagnetycznej γ.

Promieniowanie neutronowe jest to wysłanie przez atom wolnego neutronu. W przypadku emisji neutrony nie pierwiastek zmnniejsza swą liczbę masową, lecz nie zmienia liczby atomowej- nie staje się nowym pierwiastkiem. Neutrony mogą emitować na przykład Be-13 i C-14.

Czasami atom wyrzuca z siebie pojedynczy proton- mamy wtedy do czynienia ze zmianą liczby masowej i atomowej o 1 w dół. Protony mogą być emitowane przez n.p. Li-5 czy Mg-20.

Jak widać wielka jest różnorodność promieniowania jonizującego, lecz nie nie świadczy to od razu, że jest ono złe. Może być przecież wykorzystane w tomografii komputerowej, pozytronowej tomografii emisyjnej czy radioterapii. Można też przy użyciu promieni utrwalać żywność. Jest ona wtedy znacznie zdrowsza od tej konserwowanej chemicznie, gdyż dawki promieniowania są minimalne. Promieniowanie wcale nie jest groźne, jeżeli obchodzimy się z nim umiejętnie. Problemy zaczynają się wtedy, gdy ktoś zrobi coś nie tak, jak powinien. Potencjalne zagrożenie przy wypadku jest dość duże, co nie zmienia faktu, że często ,,trzeba się postarać'', by do wypadku doszło.